به نقل از «باشگاه خبرنگاران»

ریشه هنر مکتبی در هنر اسلامی و سنتی است

تاریخ انتشار: ۳۱ شهریور ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۰۶۸۰۳۵

محمود نورایی پژوهشگر و معتقد هنری با اشاره به معنا در هنر مکتبی گفت: اگرچه هنر مکتبی ریشه در هنر اسلامی و هنر سنتی دارد، اما در ماهیت رویکرد متفاوتی را دنبال می‌کند. این هنر در شکل فلسفی و عرفانی صورت و معنا در هنر اسلامی، که صورت تجلی اسماء الهی در عالم ظاهر است و رسیدن به معنا، همان حقیقت موجود در پس هر یک از اسماء الهی است، وجه مشترک دارد، اما بنابر تعالیم فرهنگ شیعی خود را محدود به ارائه تصویر جمال ازلی نمی‌کند، بلکه رویکردی ارشادی برای تغییر زندگی انسانی ارائه می‌دهد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

همین نگره شکل ارائه اثر هنری را نیز متفاوت می‌کند، زیرا به جای توجه به موضوع فرم در هنر اسلامی، به محتوا اولویت می‌بخشد.

او ادامه داد: این تغییر نگره هنر مکتبی را به هنری مبارز بدل می‌کند، که ریشه آن در فرهنگ شیعه است. هنرمند مکتبی در حقیقت به دنبال بت‌شکنی و مبارزه با طاغوت است و گفتمان اصلی خود را از آموزه‌های اهل بیت (ص) می‌گیرد و راه عدالت، از خودگذشتگی، ایثار، شهادت، ارشاد و راهنمایی شناخت حق از باطل را برمی‌گزیند؛ بنابراین هنر اصیل، از دریچه نگاه هنرمندان مکتبی بر آموزه‌های فرهنگ شیعی بنا می‌شود.

نورایی در تعریف جامعی از هنر مکتبی ارائه بیان کرد: هنری مورد قبول قرآن است که صیقل‌دهنده اسلام ناب محمدی (ص)، اسلام ائمه هدی (ع)، اسلام فقرای دردمند، اسلام پابرهنگان، اسلام تازیانه خوردگان تاریخ تلخ و شرم‌آور محرومیت‌ها، باشد. هنری زیبا و پاک است که کوبنده سرمایه‌داری مدرن، نابودکننده اسلام رفاه و تجمل، اسلام التقاط، اسلام سازش، اسلام مرفهین بی‌درد و در یک کلام، اسلامی آمریکایی باشد. هنر نشان‌دهنده نقاط کور و مبهم معضلات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است. هنر ترسیم روشن عدالت، شرافت و انصاف و تجسم تلخ‌کامی گرسنگان مغضوب قدرت و پول است.

او اظهار کرد: بر اساس این آموزه‌های بنیانگذار جمهوری اسلامی، هنر مکتبی برخلاف هنر‌های تزئینی و فرم‌گرای اسلامی که نیاز به کشف معنا داشت، هنری با بیان صریح و روشن اخلاقی، ارشادی و واقع‌گراست که وظیفه تبلیغ دیدگاه‌های مذهبی و دینی را دارد. جواد محدثی در کتاب «هنر مکتبی» تاکید می‌کند: وظیفه هنر این است که مفاهیم و ارزش‌هایی که در فرهنگ اسلامی و بخصوص شیعی ما وجود دارد و در اندیشه‌های و فرهنگ‌های دیگر نیست را مطرح، تعیین و تبلیغ کند. او در این کتاب رسالت هنر مکتبی را طرح مسائل بشری از گذرگاه عقیده ذکر می‌کند.

نورایی گفت: پس می‌توان نتیجه گرفت هنر مکتبی در اصل در پی مضامین اسلامی و فرهنگ مبارزاتی شیعه است. با این نگاه صحنه اول هنر جایی برای مبارزه با طاغوت‌های زمانه، مبارزه با نفسیات و اشاعه‌دهنده فرهنگ از خودگذشتگی و ایثار است و در ثانی تجلی معنویت و تعهد انسان به اخلاقیات را نمایان می‌کند.

ظهور هنر مکتبی

پژوهشگر و معتقد هنری گفت: نقطه ظهور عینی هنر مکتبی، نمایشگاه «سیری در انقلاب اسلامی» بود که در حسینیه ارشاد در اسفند سال ۵۷ برگزار شد. این نمایشگاه که با استقبال مردم روبرو شد، پس از تهران در ۱۰ شهر دیگر از جمله قم، مشهد و اصفهان نیز برپا شد. در حقیقت اغلب هنرمندان حاضر در این نمایشگاه دانشجویان دانشکده هنر‌های زیبا بودند که بیشتر متاثر از فرهنگ انقلابی و اسلامی بودند و بعد‌ها به هسته مرکزی هنر مکتبی بدل شدند. حبیب الله صادقی با تابلو قیام، حسین خسروجردی با تشیع علوی و کاظم چلیپا با تابلو مرگ قهرمان از چهره‌های حاضر در این نمایشگاه بودند.

نورایی افزود: استقبال از این نمایشگاه و تاسیس حوزه اندیشه و هنر اسلامی در حسینیه ارشاد که بعد‌ها به حوزه هنری تغییر نام داد، به هنر مکتبی و بنیان‌های نظری و اندیشه‌ای آن قوام بخشید و پس از آن انقلاب فرهنگی و تاسیس سازمان تبلیغات اسلامی و حوزه هنری، عملاً هنرمندان این عرصه فعالیت گسترده‌ای پیدا کردند و هنر معترض و ملی‌گرا را به حاشیه راندند.

عناصر تصویری هنر مکتبی

او با اشاره به اینکه هنر مکتبی از شروع انقلاب عناصر واحدی را برای بیان بصری انتخاب کرد اظهار کرد:

• روایت: روایت اصلی‌ترین نشانه‌ای است که در آثار هنر مکتبی قابل بازخوانی است. روایتگری در این آثار ملهم از تصویرسازی‌های خیالی که پیشتر در هنر مردمی عصر قاجار نمود پیدا کرده بود، است. اما این روایت نشات گرفته از رویداد‌های تاریخی معاصر و ثبت و حفظ آنهاست.

• تصویرسازی اسوه‌ها و شخصیت‌های دینی: برای پیوند بیشتر مردم با هنر، هنرمندان این عرصه تصویری از شخصیت‌های دینی در کنار رویداد‌های تاریخی ارائه می‌کردند تا زمینه ایجاد تمثیل میان نگرش انقلاب اسلامی با تشیع علوی را نشان دهند.

• اماکن مقدس: بازنمایی تصاویر اماکن مقدس و تاریخی که جنبه عقیدتی و ایدئولوژیک اسلامی داشتند یکی از عناصر تصویری هنر مکتبی هستند. در دوران انقلاب تصویر قدس و در زمان جنگ تصویر کربلا از موضوعات پر تکرار در آثار هنری است.

• اخلاقیات: تصویر فقر و نابرابری اجتماعی و همچنین مذمت انسان از خود بیگانه در جامعه مصرفی، یکی دیگر از عناصر اصلی هنر مکتبی است.

• مبارزه: ارائه تصاویری از مبارزه با امپریالیسم و استکبار و نشان دادن سقوط چنین جوامعی از دیگر مضامین هنر مکتبی است.

باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری موسیقی و هنرهای تجسمی

منبع: باشگاه خبرنگاران

کلیدواژه: هنر مکتبی هنر اسلامی هنر اسلامی هنر مکتبی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۰۶۸۰۳۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مسائل روز جامعه در تولید آثار هنری مورد توجه باشد

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز اردبیل، و به نقل از دفتر روابط عمومی نماینده ولی فقیه در استان اردبیل، آیت‌الله سیدحسن عاملی در دیدار جمعی از فعالان عرصه فرهنگ و هنر به مناسبت هفته هنر انقلاب اسلامی با قدردانی از تلاش‌های جامعه هنری اظهار کرد: هیچ کشور و ملتی در این روزگار از ارایه مفاهیم در قالب هنر بی‌نیاز نیست و در شرایط کنونی با نقطه آرمانی بسیار فاصله داریم.
وی افزود: هنر می‌تواند به نقطه اعجاز و شاهکار برسد، یک کشور را زیر و رو کند، حساس‌ترین عواطف را تربیت نماید، قلعه بزرگی در برابر هجمه‌های سنگین علیه کشور باشد و اینها مقاصد فاخری است که ملت از مجامع هنری انتظار دارند.
نماینده ولی‌فقیه در استان اردبیل با تبیین برخی کاستی‌های تولیت در عرصه هنر گفت: سرمایه‌های بزرگ هنری در رشته‌های مختلف داریم که محصول سیستم نیستند؛ زیرا اگر محصول سیستم بودند، یک نفر نمی‌شدند و به طور طبیعی دارای تعداد زیادی از این شخصیت‌ها می‌شدیم.
آیت‌الله عاملی با اشاره به اینکه در یک پیچ تاریخی بزرگ از نظر اخلاقی، احساسی و عواطف قرار داریم، اضافه کرد: به ویژه از نظر احساس‌های جمعی نیاز ضروری به زبان هنر داریم و از این رو هنر از جامعه و جامعه از هنر نباید جدا شود.
وی گفت: هنر فاخر هنری است که گره‌های حساس جامعه معاصر را باز کند و در عین حال نباید از واقعیت‌های جامعه بریده شود؛ اینکه در عالم خاص سیر کنیم و چند کتاب بنویسیم و فیلم درست کنیم یا وارد عرصه‌ای در تئاتر شویم که درگیر با زندگی مردم نیست، به هنر و جامعه ظلم کردیم.
امام‌جمعه اردبیل تصریح کرد: اگر نفیس‌ترین فضیلت‌های جامعه تاراج شود، جامعه را سیل ببرد، باور‌ها بسوزد و از بین برود ولی هنر در وادی دیگر سیر کند، به طور طبیعی این هنر در مسیر خدمت به بشریت نیست؛ هر اقدام هنری باید خروجی ملموس در زندگی انسان‌ها و حفظ کرامت آنها داشته باشد.
آیت‌الله عاملی با انتقاد از نبود آثار هنری کافی در بحث طلاق، عنوان کرد: باید از نظر هنری به بعضی مسائل حساس و سرنوشت‌ساز ورود کنیم؛ برای نمونه در مساله طلاق تولید خوبی دیده نمی‌شود، در حالی که طلاق این قدرت را دارد که عرش (کل کائنات) را به لرزه در بیاورد.
وی استفاده از این تعبیر را برای نشان دادن ژرفا و گستره اثر‌های مخرب این ناهنجاری اجتماعی برای جامعه عنوان کرد، خواستار تبیین موضوع شد و افزود: شورای فرهنگ عمومی هم از جنبه‌های نظری و تحقیقی و هم از جنبه عملی در این موضوع بسیار کار کرد و در نهایت به این نتیجه رسید که جای فعالیت‌های هنری به جد خالی است.
امام‌جمعه اردبیل با اشاره به سه نقطه عطف تاریخی از جمله ورود اسلام، تشکیل حکومت شیعی و پیروزی انقلاب اسلامی و نقش اردبیل در هر یک از آنها عنوان کرد: ثروت عظیمی از اهل قلم و هنر در کنار تاریخی با عظمت، آدابی فاخر و ظرفیت‌های ویژه اقلیمی در استان اردبیل وجود دارد، اما در رسانه ملی به این ظرفیت‌ها و اثر‌ها کمتر توجه می‌شود.
رئیس شورای فرهنگ عمومی استان اردبیل در ادامه سخنان خود خطابه را یکی از هنر‌های استثنایی برشمرد و با اشاره به لزوم نوآوری در شاخه‌های مختلف هنری گفت: متاسفانه در زمینه موسیقی شاهد نوآوری چندان نیستیم، البته هنرمندان خوبی در این عرصه داریم، اما حمایت مالی نمی‌شوند که انتظار می‌رود اثر‌های جدیدی از سوی مجموعه‌های هنری تولید شود.
آیت‌الله عاملی با اشاره به اینکه آهنگ حتی معنا می‌تواند قوی‌تر از کلمات باشد، گفت: بشر وقتی نتوانست در قالب کلمات درد دل و سوز هجران خود را بیان نماید، به آهنگ روی آورد و از روایت‌ها معلوم است که خداوند متعال نیز صوت خوب را دوست دارد؛ هرچند متاسفانه هنر موسیقی به مروز زمان به اغراض انحرافی سوق داده شده است.
وی اضافه کرد: بسیاری از اثر‌های هنری و صنایع دستی ایران و اردبیل قابلیت عرضه در کشور‌های اروپایی را دارد و یقین دارم که بعضی از محصولات مانند قلم‌زنی می‌تواند جایگاه قابل توجهی در نمایشگاه‌های هنری کشور‌های اروپایی داشته باشد و درآمد بسیار خوبی به همراه آورد که در این راستا باید به پرورش شاگردان هم توجه شود.
امام‌جمعه اردبیل اضافه کرد: ملت ایران در برابر حدود ۴۰ سال محاصره اقتصادی و جنگ نرم اراده و بصیرتی استثنایی از خود نشان داد که به واقع جا دارد مسئولان و فعالان عرصه فرهنگ و هنر کشور از جنبه‌های گوناگون جنایت‌های پنهان آمریکا علیه ملت ما از جمله تحریم واردات دارو فیلم‌ها بسازند.
رئیس شورای فرهنگ عمومی استان اردبیل عنوان کرد: بر همین اساس برای نخستین بار همه رسم الخط‌های غلط تغییر یافته و آن دسته از واژه‌های عربی که نگارششان با تلفظشان همخوانی ندارد نیز تغییر داده شده است تا تلفظ قرآن برای غیرعرب در نهایت آسانی انجام بگیرد.
آیت‌الله عاملی گفت: این پروژه با خط نسخ یکی از مشاهیر خطاطی تا سوره اعراف رسیده است که امید می‌رود با تکمیل آن در سریع‌ترین زمان ممکن اثری شایسته و ماندگار به نام استان اردبیل ثبت گردد.
وی همچنین ابراز امیدواری کرد، هنرمندان اردبیلی با استفاده از ادبیات، سوژه‌های فرهنگی و غنای تاریخی استان سریال‌های خوبی بسازند که ارزش ملی برای پخش در سطح کشور داشته باشد.
هفته سوم فروردین همزمان با سالروز شهادت سید مرتضی آوینی (۱۹ فروردین)، سید شهیدان اهل قلم، با عنوان «هفته هنر انقلاب» نام‌گذاری شده است.